کد مطلب:192980 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:106
اقسام کفر در قرآن
ابوعمرو زبیری گوید: به حضرت صادق عرض كردم: مرا آگاه فرما، كفر در قرآن مجید به چند وجه آمده است؟
فرمود: كفر در قرآن بر پنج وجه است؟
كفر جحود: (و انكار ربوبیت) و آن بر دو قسم است و كفر به ترك كردن آنچه خداوند به آن فرمان داده، و دیگر كفر برائت (و بیزاری) و كفر نعمتها.
1- اما كفر جحود كه دو وجه است یكی: انكار ربوبیت است و آن گفتار كسی است كه می گوید: نه پروردگاری است و نه بهشتی و نه دوزخی، و اینها دسته ای از زندیقان هستند كه به آنان «دهریه» گویند، و آنها كسانی هستند كه گویند: (و ما یهلكنا الا الدهر) [1] «و هلاك نكند ما را جز دهر» (و خداوند گفتارشان را در قرآن مجید حكایت كرده است.
و آن دینی است كه برای خود به سلیقه خویش ساخته اند، بدون اینكه بررسی و تحقیق در اطراف آنچه می گویند بنمایند.
خداوند عزوجل به دنبال آن می فرماید: (ان هم الا یظنون) [2] «و نیستند جز اینكه پندار كنند» مطلب همانطور است كه آنها می گویند، و نیز می فرماید: (ان الذین كفروا سواء علیهم أ أنذرتهم أم لم تنذرهم لا یؤمنون) [3] «همانا آنان كه كافرند یكسان است ایشان را بترسانی یا نترسانی ایمان نمی آورند، یعنی به توحید خداوند (كافر شدند)»، پس این یكی از وجوه كفر.
2- و اما وجه دیگر: انكار با معرفت است، و آن این است كه شخص منكر است و با اینكه می داند مطلب حق است آن را انكار می كند، با اینكه مطلب نزد او ثابت شده است، و خدای - عزوجل - در این باره فرموده است: (و جحدوا بها
[ صفحه 73]
و استیقنتها أنفسهم ظلما و علوا) [4] «و آنها را در حالی كه دلهای ایشان یقین به آنها داشت از روی ستمگری و سركشی انكار كردند.»
و نیز خدای عزوجل فرموده است: (و كانوا من قبل یستفتحون علی الذین كفروا فلما جاءهم ما عرفوا كفروا به فلعنة الله علی الكافرین) [5] «و بودند (یهود مدینه) كه پیش از آمدن پیغمبر؛ بر آنانكه كفر ورزیدند پیروزی می جستند، و چون حضرت آمدند نشناختند و به آنچه شناخته بودند كافر شدند، پس لعنت خدا بر كافرین باد»، این بود تفسیر دو وجه كفر جحود و انكار.
3- وجه سوم از وجوه كفر: كفر به نعمت (یعنی كفران نعمت) است، و این همان فرمایش خداوند است كه از سلیمان حكایت می كند و می فرماید: (هذا من فضل ربی لیبلونی ءأشكر أم أكفر، و من شكر فانما یشكر لنفسه و من كفر فان ربی غنی كریم) [6] «این از فضل پروردگارم است تا مرا بیازماید كه آیا شكر می كنم یا كفران می ورزم، و آنكه شكر كند جز این نیست كه برای خویشتن سپاس گزارده، و آنكه كفر كند همانا پروردگار من بی نیاز و گرامی است.»
و نیز می فرماید: (لئن شكرتم لأزیدنكم و لئن كفرتم ان عذابی لشدید) [7] «اگر شكر گزارید بیفزایم شما را و اگر كفر ورزید همانا عذاب من سخت است».و نیز فرموده: (فاذكرونی أذكركم و اشكروا لی و لا تكفرون). [8] .
4- وجه چهارم از وجوه كفر: ترك آن چیزی است كه خدای - عزوجل - بدان فرمان داده، و این است گفتار خدای عزوجل: (و اذ أخذنا میثاقكم لا تسفكون دماءكم و لا تخرجون أنفسكم من دیاركم ثم أقررتم و أنتم تشهدون - ثم أنتم هؤلاء تقتلون أنفسكم و تخرجون فریقا منكم من دیارهم تظاهرون علیهم بالاثم و العدوان و ان یأتوكم
[ صفحه 74]
أساری تفادوهم و هو محرم علیكم اخراجهم أفتؤمنون ببعض الكتاب و تكفرون ببعض فما جزاء من یفعل ذلك منكم). «و هنگامی كه از شما پیمان گرفتیم كه خونهای خود را نریزید و همدیگر را از دیار خویش بیرون نكنید پس اقرار كردید و شما بر آن گواه بودید - سپس شمائید كه همدیگر را می كشید و گروهی را از خانه هایشان بیرون می كنید، بر ایشان به گناه و ستم پشتیبانی می جوئید، و اگر به اسیری آنها را نزد شما آورند فدیه از ایشان دهید، در حالی كه بر شما بیرون راندن ایشان حرام است، آیا به بعضی از كتاب (تورات) ایمان آوردید و به بعضی از آن كافر شدید؟ پس كیفر آنكه از شما این كار را بكند» چیست؟
پس خداوند اینها را به سبب ترك آنچه به او فرمان داده كافر دانسته، و نسبت ایمان به آنها داده ولی از آنها نپذیرفته، و آن ایمان نزد خداوند برای ایشان سودی ندهد، پس فرموده: (فما جزاء من یفعل ذلك منكم الا خزی فی الحیاة الدنیا و یوم القیامة یردون إلی اشد العذاب و ما الله بغافل عما تعملون) [9] «پس كیفر آنكه از شما این كار را بكند چیست جز خواری در زندگانی دنیا، و در روز رستاخیز به سوی سخت ترین عذاب برگردانده شود و خدا از آنچه شما می كنید غافل نیست».
5- وجه پنجم از وجوه كفر: كفر به معنای بیزاری است، و این است گفتار خدای عزوجل كه از ابراهیم علیه السلام حكایت می كند كه او به قوم خود گفت: (كفرنا بكم وبدا بیننا و بینكم العداوة و البغضاء أبدا حتی تؤمنوا بالله وحده). [10] «ما به شما كفر ورزیدیم و میان ما و شما دشمنی و كینه برای همیشه پدیدار شد تا آنگاه كه شما ایمان به خدای یگانه آورید». یعنی ما از شما بیزاریم.
و در آنجا كه داستان شیطان و بیزاری جستن او را از دوستانش از آدمی زاده در قیامت یاد می كند می فرماید: (انی كفرت بما أشركتمون من قبل) [11] «من همانا كفر ورزیدم به آنچه مرا از پیش شریك گردانیدید».
و می فرماید: (انما اتخذتم من دون الله أوثانا مودة بینكم فی الحیاة الدنیا ثم یوم
[ صفحه 75]
القیامة یكفر بعضكم ببعض و یلعن بعضكم بعضا [12] «جز این نیست كه شما بتانی را به جز خدا به دوستی میان خویش در زندگانی دنیا برگرفتید، پس روز قیامت برخی از شما بر بعض دیگر كفر ورزد و برخی از شما برخی را لعن می كند». یعنی برخی از شما از برخی دیگر بیزاری جوید. [13] .
فرمود: كفر در قرآن بر پنج وجه است؟
كفر جحود: (و انكار ربوبیت) و آن بر دو قسم است و كفر به ترك كردن آنچه خداوند به آن فرمان داده، و دیگر كفر برائت (و بیزاری) و كفر نعمتها.
1- اما كفر جحود كه دو وجه است یكی: انكار ربوبیت است و آن گفتار كسی است كه می گوید: نه پروردگاری است و نه بهشتی و نه دوزخی، و اینها دسته ای از زندیقان هستند كه به آنان «دهریه» گویند، و آنها كسانی هستند كه گویند: (و ما یهلكنا الا الدهر) [1] «و هلاك نكند ما را جز دهر» (و خداوند گفتارشان را در قرآن مجید حكایت كرده است.
و آن دینی است كه برای خود به سلیقه خویش ساخته اند، بدون اینكه بررسی و تحقیق در اطراف آنچه می گویند بنمایند.
خداوند عزوجل به دنبال آن می فرماید: (ان هم الا یظنون) [2] «و نیستند جز اینكه پندار كنند» مطلب همانطور است كه آنها می گویند، و نیز می فرماید: (ان الذین كفروا سواء علیهم أ أنذرتهم أم لم تنذرهم لا یؤمنون) [3] «همانا آنان كه كافرند یكسان است ایشان را بترسانی یا نترسانی ایمان نمی آورند، یعنی به توحید خداوند (كافر شدند)»، پس این یكی از وجوه كفر.
2- و اما وجه دیگر: انكار با معرفت است، و آن این است كه شخص منكر است و با اینكه می داند مطلب حق است آن را انكار می كند، با اینكه مطلب نزد او ثابت شده است، و خدای - عزوجل - در این باره فرموده است: (و جحدوا بها
[ صفحه 73]
و استیقنتها أنفسهم ظلما و علوا) [4] «و آنها را در حالی كه دلهای ایشان یقین به آنها داشت از روی ستمگری و سركشی انكار كردند.»
و نیز خدای عزوجل فرموده است: (و كانوا من قبل یستفتحون علی الذین كفروا فلما جاءهم ما عرفوا كفروا به فلعنة الله علی الكافرین) [5] «و بودند (یهود مدینه) كه پیش از آمدن پیغمبر؛ بر آنانكه كفر ورزیدند پیروزی می جستند، و چون حضرت آمدند نشناختند و به آنچه شناخته بودند كافر شدند، پس لعنت خدا بر كافرین باد»، این بود تفسیر دو وجه كفر جحود و انكار.
3- وجه سوم از وجوه كفر: كفر به نعمت (یعنی كفران نعمت) است، و این همان فرمایش خداوند است كه از سلیمان حكایت می كند و می فرماید: (هذا من فضل ربی لیبلونی ءأشكر أم أكفر، و من شكر فانما یشكر لنفسه و من كفر فان ربی غنی كریم) [6] «این از فضل پروردگارم است تا مرا بیازماید كه آیا شكر می كنم یا كفران می ورزم، و آنكه شكر كند جز این نیست كه برای خویشتن سپاس گزارده، و آنكه كفر كند همانا پروردگار من بی نیاز و گرامی است.»
و نیز می فرماید: (لئن شكرتم لأزیدنكم و لئن كفرتم ان عذابی لشدید) [7] «اگر شكر گزارید بیفزایم شما را و اگر كفر ورزید همانا عذاب من سخت است».و نیز فرموده: (فاذكرونی أذكركم و اشكروا لی و لا تكفرون). [8] .
4- وجه چهارم از وجوه كفر: ترك آن چیزی است كه خدای - عزوجل - بدان فرمان داده، و این است گفتار خدای عزوجل: (و اذ أخذنا میثاقكم لا تسفكون دماءكم و لا تخرجون أنفسكم من دیاركم ثم أقررتم و أنتم تشهدون - ثم أنتم هؤلاء تقتلون أنفسكم و تخرجون فریقا منكم من دیارهم تظاهرون علیهم بالاثم و العدوان و ان یأتوكم
[ صفحه 74]
أساری تفادوهم و هو محرم علیكم اخراجهم أفتؤمنون ببعض الكتاب و تكفرون ببعض فما جزاء من یفعل ذلك منكم). «و هنگامی كه از شما پیمان گرفتیم كه خونهای خود را نریزید و همدیگر را از دیار خویش بیرون نكنید پس اقرار كردید و شما بر آن گواه بودید - سپس شمائید كه همدیگر را می كشید و گروهی را از خانه هایشان بیرون می كنید، بر ایشان به گناه و ستم پشتیبانی می جوئید، و اگر به اسیری آنها را نزد شما آورند فدیه از ایشان دهید، در حالی كه بر شما بیرون راندن ایشان حرام است، آیا به بعضی از كتاب (تورات) ایمان آوردید و به بعضی از آن كافر شدید؟ پس كیفر آنكه از شما این كار را بكند» چیست؟
پس خداوند اینها را به سبب ترك آنچه به او فرمان داده كافر دانسته، و نسبت ایمان به آنها داده ولی از آنها نپذیرفته، و آن ایمان نزد خداوند برای ایشان سودی ندهد، پس فرموده: (فما جزاء من یفعل ذلك منكم الا خزی فی الحیاة الدنیا و یوم القیامة یردون إلی اشد العذاب و ما الله بغافل عما تعملون) [9] «پس كیفر آنكه از شما این كار را بكند چیست جز خواری در زندگانی دنیا، و در روز رستاخیز به سوی سخت ترین عذاب برگردانده شود و خدا از آنچه شما می كنید غافل نیست».
5- وجه پنجم از وجوه كفر: كفر به معنای بیزاری است، و این است گفتار خدای عزوجل كه از ابراهیم علیه السلام حكایت می كند كه او به قوم خود گفت: (كفرنا بكم وبدا بیننا و بینكم العداوة و البغضاء أبدا حتی تؤمنوا بالله وحده). [10] «ما به شما كفر ورزیدیم و میان ما و شما دشمنی و كینه برای همیشه پدیدار شد تا آنگاه كه شما ایمان به خدای یگانه آورید». یعنی ما از شما بیزاریم.
و در آنجا كه داستان شیطان و بیزاری جستن او را از دوستانش از آدمی زاده در قیامت یاد می كند می فرماید: (انی كفرت بما أشركتمون من قبل) [11] «من همانا كفر ورزیدم به آنچه مرا از پیش شریك گردانیدید».
و می فرماید: (انما اتخذتم من دون الله أوثانا مودة بینكم فی الحیاة الدنیا ثم یوم
[ صفحه 75]
القیامة یكفر بعضكم ببعض و یلعن بعضكم بعضا [12] «جز این نیست كه شما بتانی را به جز خدا به دوستی میان خویش در زندگانی دنیا برگرفتید، پس روز قیامت برخی از شما بر بعض دیگر كفر ورزد و برخی از شما برخی را لعن می كند». یعنی برخی از شما از برخی دیگر بیزاری جوید. [13] .
[1] سوره ي جاثيه آيه ي 24.
[2] سوره ي جاثية آيه ي 24.
[3] سوره ي بقره آيه ي 6.
[4] سوره ي نمل آيه ي 14.
[5] سوره ي بقره آيه ي 89.
[6] سوره ي نمل آيه ي 40.
[7] سوره ي ابراهيم آيه ي 7.
[8] سوره ي بقره آيه ي 152.
[9] سوره ي بقره آيه ي 84 و 85.
[10] سوره ي ممتحنه آيه ي 4.
[11] سوره ي ابراهيم آيه ي 22.
[12] سوره ي عنكبوت آيه ي 25.
[13] اصول كافي: ج 4 ص 102 ح 1.